Tijdens de nieuwjaarsreceptie van DUPAN op de campus van de Wageningen University & Research, blikte voorzitter Alex Koelewijn terug op afgelopen jaar en keek hij vooruit naar de uitdagingen in 2023. Hieronder lees je de integrale tekst van zijn toespraak.

“Wat fijn om elkaar weer in levenden lijve te kunnen treffen. Vorig jaar keken jullie nog naar een videotoespraak van mij. Dat had natuurlijk ook voordelen: die kon je doorspoelen of uitzetten. Deze keer zul je de hele rit moeten uitzitten… Maar hoe dan ook, ik ben blij dat jullie hier allemaal weer zijn!

Net als 2020, 2021 was 2022 weer een bijzondere jaar. 

Net voor Kerst 2021 kwam er weer een lockdown vanwege Corona. Wat waren we allemaal opgelucht toen in februari 2022 de horeca openstelling met coronatoegangsbewijs weer een teruggang naar het normale leven leek te betekenen.

Wat hoopvol begon werd woest verstoord toen Rusland op 24 februari besloot tot een inval in buurland Oekraïne. Voor de bewoners van dat land heeft die oorlog veel menselijk leed als gevolg.

We weten allemaal welke gevolgen die oorlog hier tot op de dag van vandaag heeft. Van gigantisch gestegen energie-, en brandstofprijzen, onderdelen die ineens niet te leveren zijn, tot een ontregeling van handelsstromen. Die zagen we niet aankomen.

Gelukkig was 2022 voor het dier waar het ons allemaal om gaat, de paling, wél een goed jaar.

• De aankomst van glasaal liet in vooral in zuid Europa een sterke stijging zien.
• In het spreekwoordelijke veld namen de aantallen waargenomen palingen toe.
• Daarnaast werd er weer veel volwassen schieraal over de dijk geholpen.
• En de minister sprak in de Tweede kamer over het succes en de noodzaak van Paling over de Dijk als tijdelijke oplossing van het migratieprobleem.

Hier in Wageningen boekte het onderzoek naar de voortplanting in 2022 opnieuw voortgang. Inmiddels zijn er bouwkundige aanpassingen gemaakt in het onderzoekslaboratorium waarmee de larven een heel eigen “zwemvijver” krijgen voor betere onderzoeksmogelijkheden. Via het Eel Stewardship Fund investeert de sector sinds 2016 in deze samenwerking met Wageningen Universiteit, die op haar beurt in dit onderzoek samenwerkt met een groot aantal buitenlandse universiteiten.

2022 werd ook het jaar waarbij het “onzichtbare” waarde kreeg.

Stikstofbeleid zorgt in de agrosector voor grote problemen; boeren en vissers moeten wijken voor groei van andere sectoren. Boerenbedrijven staan na generaties ineens stil. Vissers worden van zee verdreven omdat visgronden ingenomen worden door industriële energieparken. Nood en wanhoop in die sectoren worden veroorzaakt met een beleidsonderbouwing die gebaseerd is op cijfertjes en schattingen.

De afstand tussen overheid en de mensen die het treft is nog nooit zo groot geweest. Rij je over een provinciale weg dan zie je de noodkreten van de mensen die geraakt worden. Omgekeerde Nederlandse vlaggen beheersen het beeld. Het is een duidelijk signaal aan Den Haag dat er grenzen worden bereikt. Die grens overschrijden lijkt mij geen slim beleid, want boeren en vissers staan beiden heel dicht bij de o zo belangrijke natuur. Ik wil jullie meegeven dat het woord “boerenverstand” er niet zomaar is gekomen. Meer betrokkenheid van sectoren bij het plannen van beleid voor sectoren is noodzaak.  Het afgelopen jaar heeft ons geleerd dat de overheid niet zomaar een “kaartje” over de schutting kan gooien.

Er mag geen systeem ontstaan waarbij cijfertjes en papier leidend zijn. Zo wordt er een kloof tussen beleid en werkelijke waarnemingen gegenereerd.

Er zijn dus systemen en berekeningen die het zo ondoorzichtig maken dat niemand meer begrijpt welke kant het op moet. Burgers niet, boeren niet en vissers niet.

Er is een grote behoefte aan langjarige duidelijkheid over de regelgeving. Dus niet elk jaar nieuwe regels en voorschriften die leiden tot een jaarlijks terugkerend gevecht om het bestaansrecht van ambachtslieden die voor ons voedsel zorgen.

Ik doe hier een oproep aan iedereen: denk na over het belang van proteïne en voedselzekerheid.

Dat geldt ook voor de paling.

IUCN spreekt over een met uitsterven bedreigde soort. Terwijl de paling voor die classificatie niet eens aan de IUCN-richtlijn voldoet. IUCN veroordeelt de paling dus rücksichtsloos tot een met uitsterven bedreigde soort.

Raadgevend orgaan ICES wil op haar beurt nog altijd terug naar de pre-antropogene stock. De hoeveelheid paling in de natuur toen de mens nog geen invloed op het leefgebied had. Hoe dan?

Ik ga op beiden, IUCN en ICES, even wat dieper in.

De paling, het oerdier dat sinds de krijttijd op deze aardkloot rondzwemt, komt elk jaar weer met zo’n 1,45 miljard nakomelingen aan de randen van het leefgebied. Toch zet IUCN de paling twee treden hoger op hun ladder van bedreiging dan de reuzenpanda. De panda, een mooie knuffelbare beer, die niet bepaald bekend staat om zijn voortplantingsdrang… Twee treden hoger op de ladder van uitsterven, ondanks een al meer dan twee decennia stabiel bestand. Het brengt een gewone sterveling tot vragen.

Ik heb in de afgelopen 12 jaren heel wat wetenschappers mogen ontmoeten, maar geen van hen heeft mij kunnen uitleggen waarom de paling, die jaarlijks 1,45 miljard nakomelingen heeft, op het lijstje met uitsterven bedreigde soorten hoger scoort dan de panda. De enige genoemde reden waarom hij die classificatie krijgt, is “uit voorzorgsprincipe”

Maar waarom dan? 1,45 miljard jongen die jaar op jaar weer aan de kust van het leefgebied komen. 1,45 miljard dat is eenduizend 450 miljoen. Of wel 1.450 met nog eens 6 nullen erachter!

Met uitsterven bedreigd! Of moeten we zeggen: met uitsterven bedreigd?

Die twee woorden “uitsterven en bedreigd” zijn de reden achter alle maatregelen die er genomen worden. Let wel, met het voorzorgsprincipe is niks mis, maar ik vraag me wel af of in blinde paniek blijven hangen aan de noodrem van het voorzorgsprincipe een werkelijke stijging van het palingbestand zal veroorzaken.

En dan is er het ICES-advies 2022.
Dat was ook dit jaar weer gebaseerd op de cijfers van het jaar ervoor. Geen woord over stijgende trend bij de aankomst van glasaal in de afgelopen 10 jaar. Nee, verre van dat. ICES blijft paling bekijken als een zeevis en blijft het huidige bestand vergelijken met een toestand van bijna 65 jaar geleden. Het begint te lijken op continue recitatie. Het ICES-advies voor 2022 was “alles moet naar nul, want de paling sterft anders uit”. Alles naar nul? Ja, alles! Alle visserij en ook alle invloed van dammen, dijken en waterkrachtcentrales.

Dus trek de plug maar uit Nederland en laat alles onder lopen, dan is het probleem zo opgelost. Dat is het ICES-advies 2022, waarbij de wetenschappers van ICES de palingstand van 1960 als uitgangspunt nemen.

Bijna 65 jaar geleden… Voor wie het vergeten is; waterbouwkundig zag het landschap er toen heel anders uit. Ook werden in die tijd jaarlijks tonnen glasaal in de binnenwateren uitgezet. Dat zorgde gegarandeerd voor een hoge palingstand en een grote hoeveelheid uittrekkende schieraal. Invloed die nooit is meegenomen in al die cijfertjes. De vraag die je met een gerust hart mag stellen is: hoe losgezongen van de werkelijkheid is zo’n ICES- advies? Het Europese beleid wordt bepaald met ICES-advies. Ik heb het vorig jaar ook al zo genoemd en doe het nog maar een keer: het is “najagen van wind”.

Hoe dan ook, met het ICES-advies 2022 in de hand, koos de EU onder leiding van Eurocommissaris Sinkevičius ervoor om de palingvisserij in de wateren van het Gemeenschappelijk Visserijbeleid drie extra maanden te sluiten. Dit besluit werd afgedwongen op een manier waarbij de grenzen van ware democratie werden opgezocht. Wel hebben de lidstaten voldoende mogelijkheden gekregen om te zorgen dat in de Aalherstelplannen opgenomen herbevolking mogelijk blijft en de leefbaarheid van visserijen zoveel mogelijk wordt behouden.

Verder constateer ik dat er belanghebbenden zijn die vasthangen aan vooringenomen posities, principieel niet willen bewegen en hartgrondige tegenstanders zijn van palingconsumptie. Ze roepen de paling te willen redden, maar gaan elke inhoudelijke discussie uit de weg. Om vervolgens te pleiten voor een algeheel vangstverbod, zonder de consequenties daarvan te beseffen. DUPAN pleit al jaren voor traceerbare, beperkte, gecontroleerde benutting.

We hebben gezien dat na 2009 door de instelling van beschermende maatregelen via de Aalverordening de palingstand niet daalt en zelfs toeneemt.

Zolang het leefgebied, dat de mens gestolen heeft van de kikkers en vissen zoals de paling, er niet meer is of op zijn gunstigst niet meer toegankelijk is, zolang daar niks aan verandert, zal de palingstand niet gróóts toenemen.

Ik heb er in het verleden al voor gepleit en doe het nog maar een keer: wetenschap, bepaal alstublieft hoeveel paling er in de vrij toegankelijke wateren leeft en kán leven, totdat de biologische draagkracht is bereikt.

Afijn, afgelopen jaar was er een met een mix van veel positief nieuws, maar zeker ook met minder goede ontwikkelingen. Redenen genoeg om met frisse moed aan het nieuwe jaar te beginnen. We zouden DUPAN niet zijn, als we de handen weer ouderwets uit de mouwen steken.

De paling in Europa verdient onze continue inzet om hem te beschermen en de palingstand te verbeteren en bovenal aandacht te blijven vragen voor toegankelijk leefgebied.

Of je nu voorstander of tegenstander bent van palingconsumptie, niemand wil dat de allerlaatste paling uit het water wordt gevist. Dat zal overigens ook niet gemakkelijk worden als er elk jaar een kleine 1,5 miljard bijkomen, maar dat daargelaten. Iedereen doet enorm zijn best, werkt ongelofelijk hard. Maar misschien te veel op hun eigen “eiland”. Wanneer je vanuit één perspectief naar materie kijkt, loop je het risico de dingen niet op de juiste manier te zien. Zeker als de belangen zo groot zijn, is het goed om dingen samen te doen. Met reële gegevens kom je tot realistische inzichten, waar ook nog eens begrip voor is.

Samen met de WUR gaan we vanaf 2023 kijken naar en werken we samen aan de monitoring van paling, waarbij de ervaringen uit de praktijk worden meegenomen.

Dan over Paling Over De Dijk: met het advies van onze vorige minister in de hand, gaan we samen met waterbeheerders kijken hoe we het programma Paling Over De Dijk kunnen opschalen, zodat we op nog meer plaatsen in Nederland palingen veilig langs de migratiebarrières kunnen helpen.

DUPAN is en blijft pleitbezorger voor beheerste en gecontroleerde visserij, met oog voor het zelfherstellend vermogen van de natuur en een gezonde, stabiele palingpopulatie. DUPAN zet in 2023 in op verdere verbetering van de SEG-certificering. De Nederlandse palingsector, die is aangesloten bij DUPAN, loopt qua certificering in Europa voorop. De SEG-Standaard maakt de gehele visserij op glasaal, de kweek én de handel verantwoord en transparant. De SEG-Standaard is het sterkste wapen in de strijd tegen illegale handel in glasaal, zo is ook afgelopen jaar weer gebleken door de vele arrestaties en inbeslagnames van Schiphol tot in de hoeken van Europa.

Een fraai hoogtepunt, dat op korte termijn alweer staat te gebeuren, is de uitzet van miljoenen jonge palingen. DUPAN coördineert deze herbevolking met SEG-gecertificeerde glasaal, zodat de inname en uitzet van al die jonkies gegarandeerd gebeurt met het beste rendement voor de natuur. Glasaal die, volgens de láátste cijfers, in zéér grote hoeveelheden voor de Kusten van Frankrijk is waargenomen.

Ik ga afsluiten.

Dat doe ik door namens het hele DUPAN bestuur de wens uit te spreken dat we, samen met iedereen die de paling een warm hart toedraagt, naar haalbare doelen gaan streven, waarbij beschikbaar leefgebied én biologische draagkracht de kernwaarden zijn.

Vanuit dát warme hart wens ik jullie een voorspoedig, gelukkig en bovenal een gezond en palingrijk 2023.”