Dames en heren, kwekers, handelaren, vissers, beleidsmakers, beheerders, vrijwilligers en iedereen die zich inzet voor het welzijn van paling in Nederland en Europa. Allereerst wil ik u allen een heel gelukkig, voorspoedig en gezond nieuwjaar toewensen. Terwijl we aan de start van 2024 staan, kijken we uit naar alle kansen en mogelijkheden die het jaar ons gaat bieden. Maar het is tegelijkertijd ook belangrijk om even stil te staan bij het afgelopen jaar.

Afgelopen jaar hebben we een groot verlies geleden. In de zomer namen we afscheid van Han Walder, een zeer gewaardeerd adviseur van het DUPAN-bestuur en een voorvechter van een eerlijk beleid voor de palingvisserij en de sector als geheel. De vader van het project ‘Paling over de Dijk’. Zijn diepgaande kennis, onwankelbare passie en toewijding aan onze missie zullen voor ons een inspiratie blijven. Zijn nalatenschap is onuitwisbaar en zal voortleven in ons werk en onze harten. Laten we hem gedenken met een moment van stilte.

Als we aan het einde van deze toespraak het glas heffen, laat dat dan vooral ook voor hem bedoeld zijn.

Wat gebeurde er verder in 2023?

In 2023 hebben we, met dank aan de gezamenlijke inspanningen van veel van de mensen in deze zaal, behoorlijke stappen gezet in de bescherming en het herstel van de palingstand. We hebben miljoenen jonge palingen kunnen uitzetten in de Randmeren en andere wateren. Dat herbevolken levert een cruciale bijdrage aan het behoud en de verspreiding van deze unieke vissoort. Herbevolken is een maatregel uit het Europese Aalbeheerplan én het Nederlandse Aalherstelplan. Dat we zoveel uitzetprojecten kunnen doen, weerspiegelt onze toewijding aan natuurbehoud en het belang van paling in ons ecosysteem én in ons cultureel erfgoed.

Ondertussen bleven we geconfronteerd worden met de verwerpelijke, illegale palinghandel.

In nauwe samenwerking met internationale organisaties en autoriteiten zijn er grote stappen gezet in het ontmantelen van criminele netwerken.
De succesvolle resultaten benadrukken het belang van onze voortdurende waakzaamheid en acties tegen deze illegale praktijken. Het benadrukt ook het belang van de speciale duurzaamheidsstandaard voor paling, de SEG-Standaard, waar Andrew Kerr straks meer over zal vertellen.
De nieuwe versie van die standaard, versie 7, is een belangrijke stap voorwaarts naar een nóg meer duurzame en verantwoorde palingvisserij, -kwekerij en -handel. Het vergroot de transparantie van vangst tot bord en helpt illegale handel en stroperij te verminderen.

Een mooi hoogtepunt afgelopen jaar was de uitzet van pootaal door peurvereniging KIJG in mei, ter ere van hun 50-jarig jubileum. Deze mijlpaal onderstreept het belang van gemeenschapsbetrokkenheid bij natuurbehoud en de cruciale rol die lokale organisaties spelen in het herstel van de palingstand én de prachtige palingcultuur. Noeste kerels die bij nacht en ontij in hun houten, historische punters het water opgaan, om zonder scherpe haak, met alleen een bosje wormen, een paar palingen voor eigen gebruik een-voor-een aan boord te hengelen. De vereniging uit Kampen, IJsselmuiden en Genemuiden draagt al zo’n 16 jaar bij aan lokaal aalherstel. Dit prachtige initiatief wordt betaald met geld dat de peurders bijeenbrengen via hun jaarlijkse tombola. DUPAN verdubbelt het bedrag elk jaar vanuit het Eel Stewardship Fund®, het blauwe palingfonds.
Zo zetten de peurders een keer of vijf zoveel uit, dan ze opvissen. Deze betrokkenheid bij de natuur én behoud van prachtige folklore mag een inspiratie zijn voor ons allemaal.

En dan over ons vlaggenschip-programma: Paling Over De Dijk.

DUPAN heeft in 2023 het Landelijk Coördinatiepunt Paling Over De Dijk opgericht. Van daaruit worden alle projecten waarbij palingen veilig op weg naar zee worden geholpen ondersteund. Organisaties kunnen er terecht voor advies, hulp bij de projectopzet en de uitvoering ervan.
Op 13 locaties in Nederland vonden in het najaar projecten plaats om de grote puberende palingen over de barrières heen op weg naar zee te helpen. Zo werden in 2023 meer dan 10.000 palingen onbeschadigd over en langs de barrières geholpen. Palingen redden, een missie van DUPAN en de eigenaren van de barrières. Daarmee kunnen de palingen hun weg naar de paaigronden vervolgen. Met bijna 12.500 kilo en ruim 10.000 stuks opnieuw een record! En dat terwijl we weken eerder moesten stoppen vanwege het vele water dat door onze waterwegen stroomde. Het besef dat elk gered vrouwtje wel tot enkele miljoenen larfjes kan voortbrengen maakt dat hier een trotse voorzitter staat.

Onze oproep om PODD ook toe te passen bij het gemaal in IJmuiden is door Rijkswaterstaat snel en adequaat beantwoordt. Dit initiatief kan de sterfte van duizenden palingen voorkomen en een essentieel onderdeel zijn van alle inspanningen om de palingstand te verbeteren. Komend jaar worden de resultaten van de eerste keer Paling Over De Dijk bij IJmuiden geëvalueerd en zullen we samen kijken hoe we het project daar kunnen optimaliseren.

In het Visblad van Sportvisserij Nederland zeggen de juristen uit Bilthoven het goed voor te hebben met de visstand en met de migratie van vissen bij de waterkrachtcentrales. Dat is toch iets anders dan wij, als DUPAN, in werkelijkheid zien. DUPAN kent de SVN-juristen alleen van zittingen bij de rechtbank. Waar SVN er alles aan doet om te verhinderen dat LNV aan DUPAN een ontheffing verleent om bij Maurik palingen veilig langs de waterkrachtcentrale te helpen.

Gelukkig is en blijft de samenwerking tussen DUPAN en veel lokale sportvissers bij de uitvoering van de PODD-projecten uitstekend! Ik spreek de hoop uit dat het hoofdkantoor en de juristen in Bilthoven hun strijdbijl begraven.

Dan het einde van het jaar.

Voor onze sector altijd weer spannend. Iedereen werkt zich drie slagen in de rondte om de bestellingen voor de Kerst klaar te krijgen. Soms iets te gehaast, zoals in Limburg, waar een aanhanger geladen met levende paling kantelde. Gelukkig bleef het bij blikschade en bracht de chauffeur het er heelhuids vanaf. De palingen kunnen zich buiten water ook prima verplaatsen. Alles zorgde wel voor aandacht voor paling in de media.

Ook fijn dat ene stichting G.F.F. te V. zich ieder jaar roert in de kerstperiode. Net als voorgaande jaren had, die ene mevrouw die dit clubje vanuit Luxemburg bestiert, weer wat bedacht. In een eerder jaar hadden ze grote billboards met de tekst “Redt de paling”. De consument leest paling en denkt ‘ohh, ook lekker!’ en koopt vervolgens meer. Het blijft grappig om te horen dat die campagnes tegen de palingconsumptie, consumenten juist aanzetten om paling te consumeren. Namens de palingsector mag ik zeggen: hartelijk dank.

Sinds de laatste twee jaar staat paling op de agenda van de Visserijraad. Nog net even voor Kerst, die periode is erg fijn met de agenda’s van de mensen in onze sector. Die hebben toch niks anders te doen in deze periode. De kernvraag blijft: “Palingconsumptie ? Ja of NEE ?”. De Aalverordening is duidelijk: “bescherming en duurzaam gebruik van paling”. De december-visserijraad in Brussel brengt de sector in verwarring. Een sector die haar verantwoording over duurzaamheid en gecontroleerde benutting neemt via DUPAN, het Eel Stewardship Fund en versie 7.0 van de Sustainable Eel Standard-certificering, verdient beter. De Europese palingsector investeert en wil graag de toekomst in met vertrouwen. Want ook voor de sector is de vraag: “Gaan we investeren in verduurzaming van onze bedrijfspanden en processen” een serieus vraagstuk. Willen we met vertrouwen de toekomst in of hangt er elk jaar een onnodig zwaard van Damocles boven de sector. Ondernemers hebben behoefte aan duidelijkheid en een stip op de horizon voor de langere termijn. Ik wil de beleidsmakers graag meegeven dat de ondernemers in palingland in de afgelopen jaren meer inzet getoond hebben om te verduurzamen dan welke sector ook. Mijn persoonlijke oproep aan Den Haag en Brussel: Waardeer dit a.u.b.

EU-Adviesrapport Bert-Jan Ruissen

Het adviesrapport van Europarlementariër en speciaal rapporteur Bert-Jan Ruissen van de SGP heeft in de afgelopen decemberraad een stevige invloed gehad. Zijn pleidooi voor een evenwichtigere aanpak in het beheer van de palingpopulatie heeft ertoe geleid dat de Aalverordening opnieuw boven andere, tekort-door-de-bocht-regelgeving prevaleert.
Natuurorganisaties, een enkele noemt zich tegenwoordig zelfs milieuorganisatie, hadden graag gezien dat de hele sector stopt Een extreem standpunt waarmee ze alle waarden van echte duurzaamheid over boord kieperen. Immers echte duurzaamheid bestaat uit drie pijlers People, Planet en Prosperity. Het lijkt erop dat organisaties die zeggen te streven naar verduurzaming van de visserij, steeds extremistischer worden in hun standpunt. Alsof ze enkel nog het planet-deel van duurzaamheid begrijpen en geen enkele pragmatische benadering meer kennen. De afgelopen jaren is er door NGO’s continu aan de poten van de Aalverordening gezaagd. Daar heeft de EU-council, in de decemberraad nu 3 weken geleden, korte metten mee gemaakt. Dit mogen we zien als een verdienste van onze sector, omdat de sector juist medeverantwoordelijk is voor het succes van diezelfde Aalverordening. De sector neemt de maatregelen serieus en doet zelfs meer dan de verordening voorschrijft. Die verordening heeft ervoor gezorgd dat er van een uitstervende soort bij lange na geen sprake is.

De Aalverordening werkt!

Door de verordening is de dalende palingstand in 2011 gestopt en is de weg naar boven ingeslagen. Elk jaar komen er zo’n 1,4 miljard jonge palingen aan de kusten van het Europese leefgebied. 1,4 miljard elk jaar! Dan ben je als soort echt niet met uitsterven bedreigd. Ik spreek hier de hoop uit dat de politiek, wetenschap en de milieuclubs eens beseffen hoe laag de benutting van het palingbestand in werkelijkheid is. Via de Sustainable Eel Group hebben we een getal boven water gekregen: de hele Europese sector gebruikt door alle regulering en beschermende maatregelen slechts 4% van de jaarlijkse aanwas.

Ik vraag u: 4%: welke vissoort staat daarmee gelijk qua benutting? Slechts 4% van de jaarlijkse aanwas die bestaat uit tien cijfers. ‘Het bestand’, hoor ik u denken. Nee, het totale palingbestand is vele malen groter. Wie weet er hoeveel palingen er in het hele leefgebied zwemmen, en hoeveel er onder weg zijn naar de Sargassozee? Het totale bestand is immens groot. Tientallen miljarden of nog meer, het is allemaal één grote palingfamilie. De volgende vraag is dan: moet je, in verband met die 4%, een sector die voedsel produceert de nek omdraaien? Als je benutting niet meer toelaat, help je daar de palingstand mee? De sector heeft 14 jaar geleden al de conclusie getrokken dat de paling boven het eigen economische belang staat. Die conclusie staat nog steeds. Wat de sector toen ook al goed zag en Bert-Jan Ruissen in zijn rapportage nu ook duidelijk aangeeft: richt je op de échte oorzaken die zorgen voor onbereikbare – en in het beste geval gefragmenteerde – leefgebieden en zorg dat alle lidstaten hun verplichtingen uit de Aalverordening nakomen.

Dat de Aalverordening door de EU terecht opnieuw is neergezet als dé leidraad voor het beheer van paling, dat krijgt trouwens nog wel een staartje wat mij betreft…

In Nederland hebben we zowel in Zeeland als bij de Wadden te maken met dubbele wetgeving. De driemaandelijkse uitbreiding van de gesloten tijd in zout water vanuit het Gemeenschappelijk Visserij Beleid, is daar in 2022 bovenop het Aalbeheerplan gelegd. Dat kan natuurlijk niet: de Europese Aalverordening en het Nationale Aalbeheerplan zijn specifieke regelgevingen en die prevaleren boven het generieke GVB. Deze dubbele regelgeving is op meerdere plekken ingesteld in de EU. Ik beloof u dat we in 2024, samen met onze buitenlandse partners, serieus gaan bekijken of dit wel reglementair is.

Samenwerkingen geïntensiveerd

2023 was trouwens ook een jaar waarin we onze samenwerking met diverse organisaties, wetenschap en overheden hebben geïntensiveerd. Door deze nauwe samenwerkingsverbanden kunnen we een grotere impact hebben, zowel lokaal als internationaal. We hebben gezien hoe belangrijk het is om gemeenschappelijke doelen na te streven en onze krachten te bundelen voor een groter goed. Daar gaan we in 2024 mee verder. Zo blijven we ons inzetten, samen met de WUR, voor reproductie van paling in gevangenschap. Zodat we het kleine beetje impact op de natuur van de sector in de toekomst nog verder kunnen terugdringen. Er staat sinds kort een splinternieuwe hatchery op de campus, waar we veel van verwachten. Ook werken we met WMR samen op het gebied van data-analyse. Én we willen uitzoeken waarom er toch zulke grote verschillen zijn tussen de sterk stijgende catch-per-unit-effort-cijfers uit de praktijk en de niet-groeiende, sterker nog dalende cijfers waar ICES jaar op jaar mee schermt. Discrepantie tussen werkelijkheid en wetenschappelijke waarneming is wel het laatste waar de paling mee gebaat is.

Terwijl we vooruitkijken naar 2024, blijven we ons inzetten voor het herstel van de palingstand en de bescherming van onze wateren. Dit kunnen we niet alleen; het vereist de gezamenlijke inspanning van iedereen die paling lief is:
– van vissers tot wetenschappelijke uitvissers,
– van beleidsmakers tot beleidskrakers,
– van producenten tot consumenten.

Ik breng dan ook graag een toast uit op het nieuwe jaar, een palingrijk jaar.

Samen kunnen we een duurzame toekomst voor de paling in onze wateren verzekeren. Laten we de uitdagingen van het nieuwe jaar aangaan met hernieuwde energie en vastberadenheid.
Met gepaste trots op onze successen, maar ook met een open blik voor nieuwe kansen en uitdagingen. Samen vooruit!

Proost en Dank u wel